به گزارش پایگاه خبری-تحلیلی بانگ سروش اگر اردوغان سه متحد قدیم خود مانده و حزب های جداگانه تاسیس نکرده بودند، پتانسیل های آنان می توانست نتیجه انتخابات را به سود اردوغان تغییر دهد و کار را در همین مرحله اول یکسره کند.
رجب طیب اردوغان با کمتر از یک درصد آرا، از برنده شدن در دور اول باز ماند. این نتیجه “عدم حفظ متحدان در دوران قدرت” است.
ائتلاف اصلی مخالفان اردوغان در این دوره از انتخابات که نام “ملت” را بر خود نهاده بود، متشکل از ۶ حزب بود و رهبران نیمی از این احزاب، دوستان قدیمی اردوغان بوده اند: “احمد داوود اوغلو” (نخست وزیر و وزیر خارجه پیشین اردوغان) ، “علی بابا جان” (وزیر اقتصاد و معاون پیشین نخست وزیر) و “تمل کارا ملا اوغلو” که قبلاً با اردوغان در صف یاران مرحوم نجم الدین اربکان بودند.
اگر فقط همین سه نفر در کنار اردوغان مانده و حزب های جداگانه تاسیس نکرده بودند، پتانسیل های آنان می توانست نتیجه انتخابات را به سود اردوغان تغییر دهد و کار را در همین مرحله اول یکسره کند.
جالب اینجاست که وقتی در ائتلاف ملت، بین قلچیدار اوغلو و خانم مرال آکشنر که هر دو لائیک هستند اختلاف درگرفت و آکشنر با قهر، ائتلاف را ترک کرد، این کارا ملا اوغلوی اسلامگرا بود که وساطت کرد و آکشنر را به ائتلاف برگرداند تا نهایتاً قلیچدار اوغلو، کاندیدای مشترک شان شود.
همچنین بخشی از رأی دهندگان مذهبی به اعتبار و تشویق حزب سعادت و رهبر آن کارا ملا اوغلو به جای رأی به اردوغان اسلامگرا به قلیچدار لائیک رأی دادند.
شمارش آرای کاندیدای انصرافی انتخابات ترکیه، برای ناظر ایرانی شگفت آور است چرا که در انتخابات ایران رأی به کاندیدای منصرف، رأی باطله محسوب می شود. از این رو بد نیست بدانید هر چند “محرم اینجه” سه روز مانده به انتخابات، از ادامه رقابت ها انصراف داد ولی طبق قوانین انتخاباتی ترکیه، آرای او شمرده و اعلام می شود ولی اگر کاندیدای منصرف، واجد اکثریت آرا شود، پست ریاست جمهوری به او تحویل نمی شود.
در بسیاری از انتخابات، کاندیداهایی وجود دارند که قطعاً رأی نمی آورند ولی در نتیجه نهایی موثرند.
در انتخابات امسال ریاست جمهوری ترکیه ، این اتفاق افتاد. سینان اوغان با حدود ۵ درصد آرا شانسی برای برنده شدن نداشت. محرم اینجه هم علیرغم انصراف کمتز از نیم درصد آرا را کسب کرد. آرایی که به نام انها نوشته شد، اگر به اسم هر کدام از دو رقیب اصلی بود، انتخابات وضعیت دیگری پیدا می کرد.
کردها در این دوره از انتخابات کاندیدای خاص خودشان را نداشتند. قلیچدار اوغلو این فرصت را مغتنم شمرد و با سران احزاب کردی توافقاتی برای جلب رأی کردها داشت. همچنین وعده هایی برای آزادی برخی زندانیان سرشناس کرد داد.
نتایج تفکیکی آراء استان ها نشان می دهد که رأی کردها در این دوره از انتخابات با قلیچدار اوغلو بوده است. کردها البته در انتخابات پارلمانی به احزاب نزدیک به خودشان رأی دادند نه به جریان های قلچیدار اوغلو و اردوغان. آرای احزاب نزدیک به کردها در استان های کردنشین حدود ۱۰ درصد بود و لذا می توان گفت همین درصد از آرای قلیچدار اوغلو متعلق به کردها بوده است.
مردم استان های زلزله زده عمدتا به اردوغان رأی داده اند (به جز هاتای). فاصله آرا هم بسیاز زیاد بوده است و مثلا در استان قهرمان ماراش که مرکز اصلی زلزله بوده، اردوغان حدود ۷۲ درصد رای داشته است و قلیچدار اوغلو تنها ۲۲ درصد.
این نتایج می تواند علاوه بر بافت سیاسی این مناطق، حاکی از رضایت نسبی مردم زلزله زده از اقدامات دولت در پی زلزله بهمن گذشته باشد. این در حالی است که یکی از محورهای عملیاتی جناح مخالف اردوغان علیه وی، ضعف دولتش در امداد رسانی به زلزله زدگان بود.
از سوی دیگر جناح محالف اردوغان می کوشید او را متهم به تقلب در انتخابات کند. با این حال نتایج اعلامی که اردوغان را با کمتر از یک درصد آرا از موفقیت در مرحله اول محروم کرده است، نشان می دهد که این اتهام، ناروا بوده است و اگر قصد یا امکان تقلب بود، با جابجایی کمتر از یک درصد آرا، می شد نتیجه را برگرداند؛ ضمن آن که ناطران بین المللی نیز بر روند انتخابان و شمارش آرا نظارت دارند.
هر چند اردوغان در مرحله اول، بیش از قلیچدار اوغلو رأی آورده است ولی این بدان معنا نیست که همین نتیجه در مرحله دوم هم تکرار می شود.
یکی از دلایلی که باعث می شود بسیاری از کاندیداهای پیشرو در مرحله اول، نتوانند در مرحله دوم موفق شوند این است که بخشی از حامیان آنها با تصور برتری کاندیدایشان، نیازی به شرکت در مرحله دوم نمی بینند و از سوی دیگر، رقبا احساس خطر کرده، با انسجام بیشتری رأی می دهند و ورق بر می گردد.
بنابر این، ممکن است در انتخابات دو هفته دیگر، نتیجه ای متفاوت تر رقم بخورد مگر آن که اردوغان تمهیدی جدی تر داشته باشد.
حال باید دید در دور دوم انتخابات، آرای آنها به سبد چه کسی ریخته خواهد شد؟
معمولا در دور دوم انتخابات، افراد کمتری شرکت می کنند. این که این کاهش مشارکت در کدام اردوگاه مشهودتر است، نتیجه را متفاوت می کند. در این میان، یک مسأله کاندیدایی را که در مرحله اول رأی بالاتر دارد، تهدید می کند و آن این که هواداران او به خیال برتری، در دور دوم نمی آیند و می بازند. این خطر، هم اکنون متوجه اردوغان نیز هست. گروه دومی که در دور دوم انتخابات کمتر می آیند، آرای خاکستری هستند که همواره تا روزهای آخر و گاه تا ساعات آخر مردد هستند.
در میان بخشی از مردم ترکیه این باور وجود دارد که اگر ریاست جمهوری دست یک جناح باشد، بهتر است پارلمان را به دیگری بسپاریم تا قدرت همدیگر را تعدیل و از دیکتاتوری جلوگیری کنند. با توجه به پیروزی جناح حاکم در انتحابات پارلمانی، عده ای با این نگرش به قلیچدار اوغلو رأی خواهند داد؛ خاصه آن که در سال های اخیر کلیدواژه تبلیغات ضد اردوغانی در جریان رقیب، “حکومت تک نفره ” و “فروپاشی جمهوریت” بوده است و عده ای واقعاً نگران این موضوع هستند.
بیش از ۵.۵ نیم درصد آراء، به دو کاندیدای فرعی و انصرافی رسیده است. محرم اینجه، کاندیدای انصرافی کمتر از نیم درصد رأی داشته و سینان اوغان ، بیش از ۵ درصد. ( در ترکیه آرای کاندیدای انصرافی باطله نیست بلکه شمارش و اعلام می شود ولی در صورت پیروزی کاندیدای منصرف، پست ریاست جمهوری به او تعلق نمی گیرد.)
محرم اینجه قبلاً عضو حزب جمهوریخواه خلق بود، یعنی همان حزبی که امروز قلیچدار اوغلو رهبر و کاندیدای آن است. اینجه در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۸ از طرف این حزب کاندیدا شد و در برابر اردوغان نیز مقتدرانه پیش رفت ولی در نهایت با کسب یک سوم آرا، شکست خورد.
مردم ترکیه او را سیاستمداری مظلوم می دانند و از اینجا می شود فهمید چرا برغم انصراف، حدودی نیم درصد نام او را بر روی برگه های رأی نوشتند. او به شدت سکولار و پیرو اندیشه های آتاتورک است و بعید است آرای او به سبد اردوغان بریزد و در عین حال با توجه به آنچه در باب اختلافات او با جریان قلچیدار گفته شد، نمی توان آرای او را از هم اکنون متعلق به قلیچدار دانست. البته این که پشت پرده سیاست توافقات جدیدی شکل بگیرد، هیچگاه دور از ذهن نیست.
سینان اوغان به شدت ملی گرا و به معنای واقعی کلمه ناسیونالیست است و مخالف سرسخت جریان های کُردی. با توجه به پایگاه رأی ۵ درصدی سینان اوغان، حمایت او از هر کدام از دو کاندیدای باقی مانده احتمالا می تواند باعث برنده شدنش شود. اوغان با اردوغان از منظر اسلامگرایی جبهه دارد و با قلیچدار اوغلو از زاویه ملی گرایی. بنابراین در بدایت ماجرا، با هیچ کدام همسو نیست، کما این که در دور اول نیز حاضر نشد به نفع هیچ کدام کنار برود.
اما به نظر می رسد ملی گرایی در ادبیات سیاسی او جدی تر است و این، کار را بر قلیچدار اوغلو سخت می کند. علت این است که قلچیدار اوغلو با احزاب کردی توافق کرده و آرای حدوداً ۱۲-۱۰ درصدی کردها را در این دوره از انتخابات به سبد خود ریخته است. این توافق همان چیزی است که سینان اوغان را به شدت بر آشفته و از قلیچدار دور کرده است.
او گفته که تنها در صورتی حاضر است از قلیچدار اوغلو حمایت کند که او از هم پیمانی با کردها دست بردارد. اگر قلیچدار این شرط را بپذیرد، معنایش این است که رأی ۱۲-۱۰ درصدی نقد را به نسیه ۵ درصدی فروخته است. بنابراین قاعدتاً چنین معامله ای نخواهد کرد چون به رأی کردها در دور دوم، نیاز حیاتی دارد.
تنها راه باقی مانده برای قلیچدار اوغلو این است که با دادن وعده و امتیازاتی به اوغان، او را با خود همراه کند. در این صورت نیز همه هواداران ملی گرای اوغان به قلیچدار رأی نخواهند داد و ای بسا خود اوغان را نیز متهم به عدول از اصول ناسیونالیستی کنند. البته ناگفته نماند همه آرای اوغان مربوط به ناسیونالیست ها نیست بلکه شهروندانی که از اردوغان خسته بودند و در عین حال، قلیچدار را نیز قبول نداشتند، به اوغان به عنوان گزینه سوم رأی دادند.
حتی این تحلیل وجود دارد که بخشی از آرای اینجه بعد از انصراف او به سبد اوغان ریخته شده است. احتمالاً این بخش از رأی دهندگان در دور دوم یا رأی ندهند یا رأی سفید بدهند یا حداکثر آرای آنها بین قلیچدار اوغلو و اردوغان تقسیم شود.
در نهایت می توان این گونه گفت که نتیجه انتخابات در دور دوم تا حد زیادی به دو عامل بستگی دارد:
۱ – مذاکرات و توافقات پشت پرده سیاسی
۲ – قدرت موج آفرینی در روزهای آخر برای جذب آرای خاکستری
و هم اردوغان و هم قلیچدار اوغلو نشان داده اند که در هر دو زمینه، تبحر کافی دارند.
